Ngô Thanh Phong , Nguyễn Thiên Thiện , Trần Bảo Toàn , Phan Thành Đạt , Huỳnh Phong Phúc , Trần Thanh Mến , Nguyễn Trọng Hồng Phúc Phùng Thị Hằng *

* Tác giả liên hệ (pthang@ctu.edu.vn)

Abstract

Kon Plong is one of the areas with important biodiversity and conservation values in Vietnam. Forest conservation by planting medicinal plants under the forest canopy is considered a suitable direction. The implementation process and selection criteria for medicinal plants that can be planted under the forest canopy have been established. Investigating and cataloguing of medicinal plants in forest habitats have been conducted. The result of the study showed that 170 species of plants with medicinal potential under the forest canopy have been recorded. By assessing levels of diversity such as shapes of stem and uses, seven species including Anoectochilus setaceus, Dianella ensifolia, Gynura sp., Codonopsis javanica, Gynostemma pentaphyllum, Litsea cubeba and Ampelopsis cantoniensis have been selected as potential groups of plants. The anatomical structure and some chemical compounds were also investigated to supplement the database for these species.

Keywords: Anatomical structure, potential medicinal plants, angiosperms under the forest canopy, chemical compounds, Kon Plong district

Tóm tắt

Kon Plông là một trong những khu vực có giá trị đa dạng sinh học và bảo tồn quan trọng của Việt Nam. Bảo tồn rừng bằng cách trồng cây dược liệu dưới tán rừng được xem là hướng đi phù hợp. Quy trình thực hiện và các tiêu chí lựa chọn cây thuốc có thể trồng dưới tán rừng đã được xây dựng. Việc khảo sát, lập danh mục các loài cây làm thuốc ở các sinh cảnh rừng đã được tiến hành. Qua kết quả khảo sát, 170 loài thực vật có khả năng làm thuốc dưới tán rừng đã được ghi nhận. Bằng các đánh giá về mức độ đa dạng như dạng thân, công dụng, bảy loài gồm lan kim tuyến (Anoectochilus setaceus), hương bài (Dianella ensifolia), rau lủi (Gynura sp.), sâm dây (Codonopsis javanica), giảo cổ lam (Gynostemma pentaphyllum), tiêu rừng (Litsea cubeba) và chè dây (Ampelopsis cantoniensis) đã được chọn làm nhóm cây thuốc tiềm năng. Cấu trúc giải phẫu và một số hợp chất hóa học cũng đã được khảo sát để để bổ sung cơ sở dữ liệu cho các loài này.

Từ khóa: Cấu trúc giải phẫu, cây thuốc tiềm năng, thực vật có hoa dưới tán rừng, hợp chất hóa học, huyện Kon Plông

Article Details

Tài liệu tham khảo

Abegunde, S. M., & Ayodele-Oduola, R. O. (2015). Comparison of efficiency of different solvents used for the extraction of phytochemicals from the leaf, seed and stem bark of Calotropis Procera. International Journal of Science and Research, 4(7), 835-838.

Bân, N. T. (1999). Cẩm nang tra cứu và nhận biết các họ thực vật Hột kín ở Việt Nam. Nhà xuất bản Nông Nghiệp, Hà Nội.

Bân, N. T. (2003). Danh lục các loài thực vật Việt Nam – Tập 2. Nhà xuất bản Nông nghiệp, Hà Nội.

Bân, N. T. (2005). Danh lục các loài thực vật Việt Nam – Tập 3. Nhà xuất bản Nông nghiệp, Hà Nội.

Baral, S. R., & Kurmi, P. P. (2006). Compendium of medicinal plants in Nepal. Rachana Sharma.

Bích, Đ. H., Chung, Đ. Q., Chương, B. X., Dong, N. T., Đàm, Đ. T., Hiển, P. V., Lô, V. N., Mai, P. D., Mẫn, P. K., Như, Đ. K., Tập, N., & Toàn, T. (2006). Cây thuốc và Động vật làm thuốc ở Việt Nam tập I, tập II. Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Vụ Khoa học Công nghệ và Chất lượng sản phẩm. (2000). Tên cây rừng Việt Nam. Nhà xuất bản Nông nghiệp, Hà Nội.

Bộ Y Tế. (2009). Dược điển Việt Nam. Nhà xuất bản Y học, Hà Nội.

Chen, S. L., Yu, H., Luo, H. M., Wu, Q., Li, C. F., & Steinmetz, A. (2016). Conservation and sustainable use of medicinal plants: problems, progress, and prospects. Chinese medicine, 11, 1-10.

Chen, Z., Wang, M., Cai, P., & Chen, X (1997). Determination of ampelopsin and myricetin in Ampelopsis cantoniensis. Europepmc.Org. https://europepmc.org/article/med/12572492

Chi, V. V. (2003). Từ điển thực vật thông dụng – Tập 1. Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội.

Chi, V. V. (2004). Từ điển thực vật thông dụng – Tập 2. Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội.

Chi, V. V. (2012). Từ điển cây thuốc Việt Nam – Tập 1. Nhà xuất bản Y học, Hà Nội.

Chung H. (2008). Các phương pháp nghiên cứu quần xã thực vật. Nhà xuất bản Giáo Dục.

Cư, L. Đ. (2015). Nghiên cứu tri thức bản địa trong sử dụng và bảo tồn tài nguyên sinh vật phục vụ phát triển kinh tế-xã hội và bảo tồn bản sắc dân tộc của cộng đồng các dân tộc thiểu số ở khu vực Tây Nguyên. Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam.

Cục Phát triển Lâm nghiệp. (2002). Nghiên cứu khả thi quy hoạch quản lý rừng ở Tây Nguyên, Nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. Hiệp hội tư vấn lâm nghiệp hải ngoại Nhật Bản (JOFCA). Công ty quốc tế Pasco.

Trung tâm Nghiên cứu Tài nguyên và Môi trường. (2001). Danh lục các loài thực vật Việt Nam – Tập 1. Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội.

Định, T. C., Nguyễn, T. T., Lợi, N. V., & Đức, T. M. (2017). Kiến thức bản địa về loài Đảng sâm (Codonopsis javanica (Blume) Hook. f. ) của cộng đồng người Cơ tu ở huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam. Tạp Chí Khoa Học và Công Nghệ Nông Nghiệp Trường Đại Học Nông Lâm Huế, 1(2), 257–264. https://doi.org/10.46826/HUAF-JASAT.V1N2Y2017.50

Hiếu, N. H. T., Uyên, N. T. P., Tuấn, V. C., Xuân, N. T. M., & Đông, B. X. (2022). Nghiên cứu đặc tính sinh hóa rễ củ và chiết xuất từ rễ củ Đảng sâm (Codonopsis javanica (Blume) Hook. F. & Thomson) khai thác từ núi Ngọc Linh (Kon Tum). Tạp chí Công thương.

Hộ, P. H. (1999). Cây cỏ Việt Nam – Quyển 1. Nhà xuất bản trẻ, Thành phố Hồ Chí Minh

Hộ, P. H. (2000). Cây cỏ Việt Nam – Quyển 2. Nhà xuất bản Trẻ, Thành phố Hồ Chí Minh

Hộ, P. H. (2003). Cây cỏ Việt Nam – Quyển 3. Nhà xuất bản Trẻ, Thành phố Hồ Chí Minh

Hoi, T. M., Dai, D. N., Ha, C. T., Anh, H. V., & Ogunwande, I. A. (2019). Essential oil constituents from the leaves of Anoectochilus setaceus, Codonopsis javanica and Aristolochia kwangsiensis from Vietnam. Rec. Nat. Prod, 13(3), 281-286.https://doi.org/10.25135/rnp.103.18.08.124

Hợp, T. (2002). Tài nguyên cây gỗ Việt Nam. Nhà xuất bản Nông nghiệp, Hà Nội.

Kamle, M., Mahato, D. K., Lee, K. E., Bajpai, V. K., Gajurel, P. R., Gu, K. S., & Kumar, P. (2019). Ethnopharmacological Properties and Medicinal Uses of Litsea cubeba. Plants, 8(6), 150. https://doi.org/10.3390/PLANTS8060150

Kou, X., & Chen, N. (2012). Pharmacological potential of ampelopsin in Rattan tea. Food Science and Human Wellness, 1(1), 14-18.https://doi.org/10.1016/j.fshw.2012.08.001

Liao, P. C., Yang, T. S., Chou, J. C., Chen, J., Lee, S. C., Kuo, Y. H., Ho, C. L., & Chao, L. K. P. (2015). Anti-inflammatory activity of neral and geranial isolated from fruits of Litsea cubeba Lour. Journal of Functional Foods, 19, 248–258. https://doi.org/10.1016/J.JFF.2015.09.034

Lin, W. C. (2007). Study of health keeping effects of Anoectochilus formosanus Hayata. Agriculture World, 288, 8-13.

Lợi, Đ. T. (2004). Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam. Nhà xuất bản Giáo dục, Thành phố Hồ Chí Minh.

Lu, K. W., Tsai, M. L., Chen, J. C., Hsu, S. C., Hsia, T. C., Lin, M. W., Huang, A. C., Chang, Y. H., Ip, S. W., Lu, H. F., & Chung, J. G. (2008). Gypenosides inhibited invasion and migration of human tongue cancer SCC4 cells through down-regulation of NFκB and matrix metalloproteinase-9. Anticancer research, 28(2A), 1093-1099.

Mammone, T., Muizzuddin, N., Declercq, L., Clio, D., Corstjens, H., Sente, I., Rillaer, K. V., Matsui, M., Niki, Y., Ichihashi, M., Giacomoni, P. U., & Yarosh, D. (2010). Modification of skin discoloration by a topical treatment containing an extract of Dianella ensifolia: a potent antioxidant. Journal of cosmetic dermatology, 9(2), 89-95. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1473-2165.2010.00491.x

Manurung, H., Susanto, D., Kusumawati, E., Aryani, R., Nugroho, R. A., Kusuma, R., Rahmawati, Z., & Sari, R. D. (2022). Phytochemical, GC-MS analysis and antioxidant activities of leaf methanolic extract of Lai (Durio kutejensis), the endemic plant of Kalimantan, Indonesia. Biodiversitas Journal of Biological Diversity, 23(11). https://doi.org/10.13057/biodiv/d231104

Phan, N. H. T., Thuan, N. T. D., Hien, N. T. T., Huyen, P. Van, Duyen, N. H. H., Hanh, T. T. H., Cuong, N. X., Quang, T. H., Nam, N. H., & Minh, C. Van. (2022). Polyacetylene and phenolic constituents from the roots of Codonopsis javanica. Natural Product Research, 36(9), 2314–2320. https://doi.org/10.1080/14786419.2020.1833200

Phương, V. X. (2000). Thực vật chí Việt Nam - tập 2. Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội.

Randrianasolo, R., Raharinirina, A., Herilala, L. Ã., Krebs, H. C., Razakarivony, A. A., & Rakotondramanga, M. F. (2015). A new Dihydronaphtaquinone from Dianella ensifolia L. Redout. Journal of Pharmacognosy and Phytochemistry, 3(6), 140-144. https://www.phytojournal.com/archives?year=2015&vol=3&issue=6&part=C&ArticleId=512

Rao, A. N. (2003). Medicinal marvels from the mountains of Arunachal Pradesh. Amruth, 3.

Sun, Y. X., Lu, Y. X., & Wang, L. Y. (2010). Study on the mechanism of action of total flavonoids of Litsea coreana for reducing blood glucose level in rat with type 2 diabetes mellitus. Zhongguo Zhong xi yi jie he za zhi Zhongguo Zhongxiyi Jiehe Zazhi= Chinese Journal of Integrated Traditional and Western Medicine, 30(6), 617-621.https://europepmc.org/article/med/20815278

Tang, B. Q., Chen, Z. Y., Sun, J. B., Lee, S. M. Y., & Lu, J. L. (2017). Phytochemical and chemotaxonomic study on Dianella ensifolia (L.) DC. Biochemical systematics and ecology, 72, 12-14.https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0305197817300467

Tanner, M. A., Bu, X., Steimle, J. A., & Myers, P. R. (1999). The direct release of nitric oxide by gypenosides derived from the herb Gynostemma pentaphyllum. Nitric oxide, 3(5), 359-365.

Thìn, N. N. (1997). Cẩm nang nghiên cứu đa dạng sinh vật. Nhà xuất bản Nông Nghiệp. Hà Nội.

Thìn, N. N. (2007). Các phương pháp nghiên cứu thực vật. Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội.

Thuy, T. T. H., Hung, N. K., Ngoc, P. B., & Ha, C. H. (2015). In vitro micropropagation of an endangered medicinal orchild (Anoectochilus setaceus Blume) through protocorm-like bodies. Academia Journal of Biology, 37(1), 76-83.

Tràm, N. T. (2009). Giải pháp nâng cao hiệu quả công tác xóa đói, giảm nghèo ở Kon Tum. Tạp chí quản lý Nhà nước.

Trường, L. H., Cường, N. H., Dung, T. T. M., Đạt, N. Q., Đăng, T. H., Hạnh, N. T. M., Lan, T. C., Long, V. N., Lực, N. T., Trí, Đ. M. & Trung, N. T. Q. (2019). Giới thiệu cây thuốc tỉnh Đắk Nông. Nhà xuất Khoa học tự nhiên và Công nghệ, Hà Nội.

Trường, L. H., Đăng, T. H., Long, V. N., Hà, L. T. T., Đạt, N. Q., Dung, T. T. M., Trí, Đ. M., Cường, N. X., Hạnh, T. T. H. & Đăng, N. H. (2019). Nghiên cứu tài nguyên cây thuốc ở một số địa phương tỉnh Đắk Nông. Viện Sịnh thái học miền Nam, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ.

Upton, R., Graff, A., Jolliffe, G., Länger, R., & Williamson, E. (2016). American herbal pharmacopoeia: botanical pharmacognosy-microscopic characterization of botanical medicines. CRC press.

Uỷ ban nhân dân Huyện Kon Plông. (2021). Báo cáo thuyết minh tổng hợp quy hoạch sử dụng đất đến năm 2030 huyện Kon Plông-Tỉnh Kon Tum. https://skhdt.kontum.gov.vn/tin-kinh-te-xa-hoi/Quy-hoach-su-dung-dat-thoi-ky-2021-%E2%80%93-2030-huyen-Kon-Plong,-tinh-Kon-Tum-3194

Ủy ban Nhân dân tỉnh Kon Tum. (2018). Đầu tư, phát triển và chế biến dược liệu trên địa bàn tỉnh Kon Tum đến năm 2020, định hướng đến 2030 (09/2018/NQ-HĐND).

Ủy ban Nhân dân tỉnh Kon Tum. (2022). Quyết định 144/QĐ-UBND năm 2022 phê duyệt Đề án phát triển lâm nghiệp bền vững đến năm 2025, định hướng đến 2030 trên địa bàn tỉnh Kon Tum.

Ủy ban Nhân dân tỉnh Kon Tum. (2023). Phê duyệt Nhiệm vụ Quy hoạch chung xây dựng Khu du lịch Măng Đen, huyện Kon Tum.

Wang, Z., & Luo, D. (2007). Antioxidant activities of different fractions of polysaccharide purified from Gynostemma pentaphyllum Makino. Carbohydrate Polymers, 68(1), 54-58.

Xiong, A., Shao, Y., Fang, L., Yang, X., Zhang, S., Zheng, J., ... & Wang, Z. (2019). Comparative analysis of toxic components in different medicinal parts of Gynura japonica and its toxicity assessment on mice. Phytomedicine, 54, 77-88. https://doi.org/10.1016/j.phymed.2018.06.015

Yeo, J., Kang, Y. J., Jeon, S. M., Jung, U. J., Lee, M. K., Song, H., & Choi, M. S. (2008). Potential hypoglycemic effect of an ethanol extract of Gynostemma pentaphyllum in C57BL/KsJ-db/db mice. Journal of Medicinal Food, 11(4), 709-716.https://doi.org/10.1089/jmf.2007.0148