Giải pháp phòng chống dịch bệnh truyền nhiễm trên cá tra (Pangasianodon hypophthalmus)
,
,
và
*
Article Sidebar
Full Text: 
PDF
Abstract
The aquaculture sector will continue to be an important production field to produce a source of food for domestic consumption and export, according to the Vietnam Aquaculture Growth Strategy 2021-2030, with a vision for 2045. Vietnam is the largest producer of striped catfish in the world. As a result, the increasingly intensive farming of striped catfish (Pangasianodon hypophthalmus), along with the lack of synchronized development of management infrastructure and farming practices, has led to an increasingly significant outbreak of aquatic diseases. Several infectious diseases caused by bacteria such as Aeromonas hydrophila, Edwardsiella ictaluri, and Flavobacterium columnare are pathogens that seriously affect the production of striped catfish. This research aims to review the good approach for disease prevention and control in intensive catfish farming. Vaccines are the most effective disease prevention and control strategies in disease management programs. Vaccines used for fish include inactivated vaccines, attenuated vaccines, DNA vaccines, recombinant technology vaccines, and synthetic peptide vaccines, with inactivated vaccines being applied mainly to striped catfish in Vietnam. Techniques for administering vaccines to fish include injection, feeding, or immersion methods. Biological disease control solutions such as probiotics, prebiotics, and herbs are being widely used.
Tóm tắt
Nuôi trồng thủy sản tiếp tục là lĩnh vực sản xuất quan trọng để cung cấp nguồn thực phẩm phục vụ nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu, theo Chiến lược tăng trưởng ngành nuôi trồng thủy sản Việt Nam giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045, Việt Nam là quốc gia sản xuất cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) lớn nhất trên thế giới. Do đó, việc thâm canh hoá cá tra ngày càng tăng, trong khi cơ sở hạ tầng cơ sở hạ tầng quản lý và kỹ thuật nuôi chưa theo kịp, đã dẫn đến hệ quả dịch bệnh thủy sản bùng phát ngày càng nghiêm trọng. Một số bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn Aeromonas hydrophila, Edwardsiella ictaluri và Flavobacterium columnare có ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất cá tra nuôi. Nghiên cứu này nhằm mục đích tổng hợp và đánh giá một số biện pháp để phòng ngừa và kiểm soát dịch bệnh trong nuôi cá tra thâm canh. Vaccine là chiến lược phòng chống và kiểm soát dịch bệnh hiệu quả nhất trong các chương trình quản lý dịch bệnh. Các loại vaccine cho cá bao gồm vaccine bất hoạt,...
Article Details
Tài liệu tham khảo
Adams, A., Aoki, T., Berthe, F., & Karunasagar, I. (2008). Recent technological advancements on aquatic animal health and their contributions toward reducing disease risks. Diseases in Asian Aquaculture VI, Colombo, Sri Lanka, 2012(January), 71–88.
Akhter, N., Wu, B., Memon, A. M., & Mohsin, M. (2015). Probiotics and prebiotics associated with aquaculture: A review. Fish and Shellfish Immunology, 45(2), 733–741. https://doi.org/10.1016/j.fsi.2015.05.038
Assefa, A., & Abunna, F. (2018). Maintenance of Fish Health in Aquaculture: Review of Epidemiological Approaches for Prevention and Control of Infectious Disease of Fish. Veterinary Medicine International. https://doi.org/10.1155/2018/5432497
Awad, E., & Awaad, A. (2017). Role of medicinal plants on growth performance and immune status in fish. Fish and Shellfish Immunology, 67, 40–54. https://doi.org/10.1016/j.fsi.2017.05.034
Ballesteros, N. A., Rodriguez Saint-Jean, S., & Perez-Prieto, S. I. (2014). Food pellets as an effective delivery method for a DNA vaccine against infectious pancreatic necrosis virus in rainbow trout (Oncorhynchus mykiss, Walbaum). Fish and Shellfish Immunology, 37(2), 220–228. https://doi.org/10.1016/j.fsi.2014.02.003
Barnes, A. C., Silayeva, O., Landos, M., Dong, H. T., Lusiastuti, A., Phuoc, L. H., & Delamare-Deboutteville, J. (2022). Autogenous vaccination in aquaculture: A locally enabled solution towards reduction of the global antimicrobial resistance problem. Reviews in Aquaculture, 14(2), 907–918. https://doi.org/10.1111/raq.12633
Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn. (2016). Quy định về phòng, chống dịch bệnh động vật thủy sản (04). https://vbpl.vn/longan/Pages/vbpq-van-ban-goc.aspx?ItemID=106174
Brudeseth, B. E., Wiulsrød, R., Fredriksen, B. N., Lindmo, K., Løkling, K.-E., Bordevik, M., Steine, N., Klevan, A., & Gravningen, K. (2013). Status and future perspectives of vaccines for industrialised fin-fish farming. Fish & Shellfish Immunology, 35(6), 1759–1768.
Campbell, R., Adams, A., Tatner, M. F., Chair, M., & Sorgeloos, P. (1993). Uptake of Vibrio anguillarum vaccine by artemia salina as a potential oral delivery system to fish fry. Fish and Shellfish Immunology, 3(6), 451–459. https://doi.org/10.1006/fsim.1993.1044
Crumlish, M., Dung, T. T., Turnbull, J. F., Ngoc, N. T. N., & Ferguson, H. W. (2002). Identification of Edwardsiella ictaluri from diseased freshwater catfish, Pangasius hypophthalmus (Sauvage), cultured in the Mekong Delta, Vietnam. Journal of Fish Diseases, 25(12), 733–736. https://doi.org/10.1046/j.1365-2761.2002.00412.x
Chakraborty, S. B., & Hancz, C. (2011). Application of phytochemicals as immunostimulant, antipathogenic and antistress agents in finfish culture. Reviews in Aquaculture, 3(3), 103–119. https://doi.org/10.1111/j.1753-5131.2011.01048.x
Chambers, J. A., Crumlish, M., Comerford, D. A., Phuoc, L.-H., Phuong, V.-H., & O’Carroll, R. E. (2022). Understanding Vaccine Hesitancy in Vietnamese Fish Farmers. Antibiotics, 11(7), 878.
Chitmanat, C., Tongdonmuan, K., Khanom, P., Pachontis, P., & Nunsong, W. (2005). Antiparasitic, antibacterial, and antifungal activities derived from a Terminalia catappa solution against some tilapia (Oreochromis niloticus) pathogens. Acta Horticulturae, 678, 179–182. https://doi.org/10.17660/ActaHortic.2005.678.25
Dadar, M., Dhama, K., Vakharia, V. N., Hoseinifar, S. H., Karthik, K., Tiwari, R., Khandia, R., Munjal, A., Salgado-Miranda, C., & Joshi, S. K. (2017). Advances in Aquaculture Vaccines Against Fish Pathogens: Global Status and Current Trends. Reviews in Fisheries Science and Aquaculture, 25(3), 184–217. https://doi.org/10.1080/23308249.2016.1261277
Davis, H. L., & McCluskie, M. J. (1999). DNA vaccines for viral diseases. Microbes and Infection, 1(1), 7–21.
Dhar, A. K., & Allnutt, F. C. T. (2011). Challenges and Opportunities in Developing Oral Vaccines against Viral Diseases of Fish. Journal of Marine Science: Research & Development, 3(1), 1–6. https://doi.org/10.4172/2155-9910.S1-003
Dhar, A. K., Manna, S. K., & Thomas Allnutt, F. C. (2014). Viral vaccines for farmed finfish. VirusDisease, 25(1), 1–17.
Diệu, H. K. (2010). Hoạt tính kháng vi khuẩn gây bệnh trên cá của một số cây thuốc nam ở Đồng bằng sông Cửu Long. Tạp Chí Khoa Học Trường Đại Học Cần Thơ, 15b, 222–229.
Dong, H. T., Senapin, S., Jeamkunakorn, C., Nguyen, V. V, Nguyen, N. T., Rodkhum, C., Khunrae, P., & Rattanarojpong, T. (2019). Natural occurrence of edwardsiellosis caused by Edwardsiella ictaluri in farmed hybrid red tilapia (Oreochromis sp.) in Southeast Asia. Aquaculture, 499, 17–23.
Dung, T. T., Chiers, K., Tuan, N. A., Sorgeloos, P., Haesebrouck, F., & Decostere, A. (2012). Early interactions of Edwardsiella ictaluri, with Pangasianodon catfish and its invasive ability in cell lines. Veterinary Research Communications, 36(2), 119–127. https://doi.org/10.1007/s11259-012-9521-2
Dung, T. T., Haesebrouck, F., Sorgeloos, P., Tuan, N. A., Pasmans, F., Smet, A., & Decostere, A. (2009). IncK plasmid-mediated tetracycline resistance in Edwardsiella ictaluri isolates from diseased freshwater catfish in Vietnam. Aquaculture, 295(3–4), 157–159. https://doi.org/10.1016/j.aquaculture.2009.07.010
Evans, J. J., Klesius, P. H., Plumb, J. A., & Shoemaker, C. A. (2011). Edwardsiella septicaemias. Fish Diseases and Disorders, 3, 512–569. https://doi.org/10.1079/9781845935542.0512
Evensen, Brudeseth, B., & Mutoloki, S. (2005). The vaccine formulation and its role in inflammatory processes in fish - Effects and adverse effects. Developments in Biologicals, 121, 117–125.
Evensen, Ø. (2016). Development of fish vaccines: Focusing on methods. In Birkhauser Advances in Infectious Diseases (Issue 9783034809788, pp. 53–74). Springer Basel. https://doi.org/10.1007/978-3-0348-0980-1_3
Evensen, Ø., & Leong, J.-A. C. (2013). DNA vaccines against viral diseases of farmed fish. Fish & Shellfish Immunology, 35(6), 1751–1758.
FAO. (2022). The State of World Fisheries and Aquaculture 2022. https://doi.org/10.4060/CC0461EN
Fuller, R. (1989). Probiotics in man and animals. The Journal of Applied Bacteriology, 66(5), 365–378.
Gudding, R., & Van Muiswinkel, W. B. (2013). A history of fish vaccination: Science-based disease prevention in aquaculture. Fish and Shellfish Immunology, 35(6), 1683–1688. https://doi.org/10.1016/j.fsi.2013.09.031
Gibson, G. R., & Roberfroid, M. B. (1995). Dietary modulation of the human colonic microbiota: Introducing the concept of prebiotics. Journal of Nutrition, 125(6), 1401–1412. https://doi.org/10.1093/jn/125.6.1401
Hang, B. T. B., Balami, S., & Phuong, N. T. (2022). Effect of Lactobacillus plantarum on growth performance, immune responses, and disease resistance of striped catfish (Pangasianodon hypophthalmus). Aquaculture, Aquarium, Conservation & Legislation, 15(1), 174–187.
Hạnh, L. L. P., Hậu, L. V., Thảo, N. H. P., Hiếu, B. N. C., Phát, H. T., & Bình, N. Q. (2019). Sử dụng chủng Bacillus amyloliquefaciens AGWT 13-031 ở quy mô sản xuất cá tra giống. Tạp Chí Khoa Học - Công Nghệ Thủy Sản, 3, 39–46.
Harikrishnan, R., Balasundaram, C., & Heo, M. S. (2011). Fish health aspects in grouper aquaculture. Aquaculture, 320(1–2), 1–21. https://doi.org/10.1016/j.aquaculture.2011.07.022
Harikrishnan, R., Rani, M. N., & Balasundaram, C. (2003). Hematological and biochemical parameters in common carp, Cyprinus carpio, following herbal treatment for Aeromonas hydrophila infection. Aquaculture, 221(1–4), 41–50. https://doi.org/10.1016/S0044-8486(03)00023-1
Hawke, J. P. (1979). A Bacterium Associated with Disease of Pond Cultured Channel Catfish, Ictalurus punctatus. Journal of the Fisheries Research Board of Canada, 36(12), 1508–1512. https://doi.org/10.1139/f79-219
Hằng, B. T. B., & Hoa, T. T. T. (2020). Sử dụng thức ăn bổ sung diệp hạ châu (Pseuderanthemum palatiferum) phòng bệnh gan thận mủ trên cá tra (Pangasianodon hypophthalmus). Can Tho University Journal of Science, 56(CĐ Thủy sản), 149. https://doi.org/10.22144/ctu.jsi.2020.017
Hằng, B. T. B., & Hoa, T. T. T. (2021). Ảnh hưởng chu kỳ bổ sung chất chiết lá cách (Premna serratifolia L.) lên đáp ứng miễn dịch và khả năng kháng bệnh của cá tra (Pangasianodon hypophthalmus). Can Tho University Journal of Science, 57(CĐ Thủy Sản), 169–180. https://doi.org/10.22144/ctu.jvn.2021.076
Hằng, B. T. B., & Phương, N. T. (2020a). Ảnh hưởng của nhịp bổ sung inulin vào thức ăn lên đáp ứng miễn dịch cá tra (Pangasianodon hypophthalmus). Tạp Chí Khoa Học Trường Đại Học Cần Thơ, 56(2), 100–109.
Hằng, B. T. B., & Phương, N. T. (2020b). Ảnh hưởng của chất chiết từ lá cây hoàn ngọc (Pseuderanthemum palatiferum (Wall.) Radlk) lên tăng trưởng và đáp ứng miễn dịch cá tra (Pangasianodon hypophthalmus). Can Tho University Journal of Science, 56(3)(3), 101. https://doi.org/10.22144/ctu.jvn.2020.059
Hân, N. T. M., & Hằng, B. T. B. (2018). Ảnh hưởng của inulin và fructooligosaccharides lên tăng trưởng, một số chỉ tiêu miễn dịch và khả năng kháng khuẩn của cá tra (Pangasianodon hypophthalmus). Tạp Chí Khoa Học Trường Đại Học Cần Thơ, 54(2), 125–134.
Heppell, J., & Davis, H. L. (2000). Application of DNA vaccine technology to aquaculture. Advanced Drug Delivery Reviews, 43(1), 29–43. https://doi.org/10.1016/S0169-409X(00)00075-2
Heppell, J., & Davis, H. L. (2003). Intramuscular Injection of DNA Vaccines in Fish. In DNA Vaccines (pp. 99–104). Springer. https://doi.org/10.1385/1-59259-688-6:99
Hoa, T. T. T., Boerlage, A. S., Duyen, T. T. M., Thy, D. T. M., Hang, N. T. T., Humphry, R. W., & Phuong, N. T. (2021). Nursing stages of striped catfish (Pangasianodon hypophthalmus) in Vietnam: Pathogens, diseases and husbandry practices. Aquaculture, 533, 736114. https://doi.org/10.1016/j.aquaculture.2020.736114
Hương, V. T. T., Như, N. M. T., Hiếu, B. N. C., Quân, N. Đ., & Thảo, N. H. P. (2021). Hiệu quả bảo vệ của chủng Aeromonas spp. nhược độc bất hoạt phòng bệnh xuất huyết trên cá tra. Tạp Chí Khoa Học và Công Nghệ Nông Nghiệp Việt Nam, 8(129), 99–105. https://tapchi.vaas.vn/vi/tap-chi/hieu-qua-bao-ve-cua-chung-aeromonas-spp-nhuoc-doc-bat-hoat-phong-benh-xuat-huyet-tren-ca
Ismail, M. S., Siti-Zahrah, A., Syafiq, M. R. M., Amal, M. N. A., Firdaus-Nawi, M., & Zamri-Saad, M. (2016). Feed-based vaccination regime against streptococcosis in red tilapia, Oreochromis niloticus x Oreochromis mossambicus. BMC Veterinary Research, 12(1), 1–6. https://doi.org/10.1186/s12917-016-0834-1
Kayansamruaj, P., Areechon, N., & Unajak, S. (2020). Development of fish vaccine in Southeast Asia: A challenge for the sustainability of SE Asia aquaculture. Fish and Shellfish Immunology, 103(February), 73–87. https://doi.org/10.1016/j.fsi.2020.04.031
Komar, C., Enright, W. J., Grisez, L., & Tan., Z. (2004). Understanding fish vaccination. AQUA Culture Asia Pacific Magazine, 27–29.
Kumar, V., Roy, S., Meena, D. K., & Sarkar, U. K. (2016). Application of Probiotics in Shrimp Aquaculture: Importance, Mechanisms of Action, and Methods of Administration. Reviews in Fisheries Science and Aquaculture, 24(4), 342–368. https://doi.org/10.1080/23308249.2016.1193841
Kurath, G. (2008). Biotechnology and DNA vaccines for aquatic animals. OIE Revue Scientifique et Technique, 27(1), 175–196. https://doi.org/10.20506/rst.27.1.1793
Khôi, L. M., Dung, T. T., Hằng, B. T. B., Seng, E. K., Hian, S. K., Hoa, T. T. T., & Thy, Đ. T. M. (2021). Đánh giá hiệu quả miễn dịch của vaccine phòng bệnh xuất huyết do vi khuẩn Aeromonas hydrophila trên cá tra (Pangasianodon hypophthalmus). Tạp Chí Khoa Học Trường Đại Học Cần Thơ, 57(3), 181–190.
Lee, N.-H., Lee, J.-A., Park, S.-Y., Song, C.-S., Choi, I.-S., & Lee, J.-B. (2012). A review of vaccine development and research for industry animals in Korea. Clinical and Experimental Vaccine Research, 1(1), 18. https://doi.org/10.7774/cevr.2012.1.1.18
Anh, L. T. M., & Hương, Đ. T. T. (2014). Ảnh hưởng của Fructooligosaccharide trong thức ăn lên tăng trưởng và các enzyme tiêu hóa cá tra giống (Pangasianodon hypophthalmus). Tạp chí khoa học ĐHCT 31: 79-86. Tạp Chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ, 31, 79–86.
Liu, X., Wu, H., Liu, Q., Wang, Q., Xiao, J., Chang, X., & Zhang, Y. (2015). Profiling immune response in zebrafish intestine, skin, spleen and kidney bath-vaccinated with a live attenuated Vibrio anguillarum vaccine. Fish and Shellfish Immunology, 45(2), 342–345. https://doi.org/10.1016/j.fsi.2015.04.028
Ma, J., Bruce, T. J., Jones, E. M., & Cain, K. D. (2019). A review of fish vaccine development strategies: Conventional methods and modern biotechnological approaches. Microorganisms, 7(11), 569. https://doi.org/10.3390/microorganisms7110569
Ma, Y., Zhang, Y., & Zhao, D. (2008). Polyvalent attenuated live vaccine for preventing and curing Vibriosis of cultivated fish. Google Patents.
Mamun, M. A. A., Nasren, S., Abhiman, P. B., Rathore, S. S., Sowndarya, N. S., Ramesh, K. S., & Shankar, K. M. (2020). Effect of biofilm of Aeromonas hydrophila oral vaccine on growth performance and histopathological changes in various tissues of Striped Catfish, Pangasianodon hypophthalmus (Sauvage 1878). Indian Journal of Animal Research, 54(5), 563–569.
Marsden, M. J., Vaughan, L. M., Fitzpatrick, R. M., Foster, T. J., & Secombes, C. J. (1998). Potency testing of a live, genetically attenuated vaccine for salmonids. Vaccine, 16(11–12), 1087–1094.
Mohamed, L. A., & Soliman, W. S. (2013). Development and efficacy of fish vaccine used against some bacterial diseases in farmed Tilapia. Nature and Science, 11(6), 120–128.
Mondal, H., & Thomas, J. (2022). A review on the recent advances and application of vaccines against fish pathogens in aquaculture. Aquaculture International, 1–30.
Muktar, Y., & Tesfaye, S. (2016). Present Status and Future Prospects of Fish Vaccination: A Review. Journal of Veterinary Science and Technology, 7(2), 299. https://doi.org/10.4172/2157-7579.1000299
Mutoloki, S., Munang’andu, H. M., & Evensen, Ø. (2015). Oral vaccination of fish–antigen preparations, uptake, and immune induction. Frontiers in Immunology, 6, 519.
My, N. T. K., Dung, T. T., Rodkhum, C., & Ha, D. T. (2020). Effect of sodium chloride and temperature on biofilm formation and virulence of Flavobacterium columnare isolated from striped catfish (Pangasianodon hypophthalmus). Can Tho University Journal of Science, 12(3), 66–72. https://doi.org/10.22144/ctu.jen.2020.025
Nayak, S. K. (2021). Multifaceted applications of probiotic Bacillus species in aquaculture with special reference to Bacillus subtilis. Reviews in Aquaculture, 13(2), 862–906. https://doi.org/10.1111/raq.12503
Nishimura, T., Shima, N., Sano, T., Sasaki, H., Kohara, M., Ushiyama, M., Inoue, K., Suzuki, Y., Ikeya, F., Tanaka, M., Suzuki, H., & Arai, M. (1985). A Trial of Vaccination against Rainbow Trout Fry with Formalin Killed IHN Virus. Fish Pathology, 20(2–3), 435–443. https://doi.org/10.3147/jsfp.20.435
Nusbaum, K. E., & Morrison, E. (1996). Entry of35s-labeled Edwardsiella ictaluri into channel catfish. Journal of Aquatic Animal Health, 8(2), 146–149. https://doi.org/10.1577/1548-8667(1996)008<0146:CEOSLE>2.3.CO;2
Olga, O., Aisiah, S., A Tanod, W., Risjani, Y., Nursyam, H., & Maftuch, M. (2020). Immunogenization of Heat-Killed Vaccine Candidate from Aeromonas hydrophila in Catfish (Pangasius hypophthalmus) using Strain of Banjar, South Kalimantan, Indonesia. Egyptian Journal of Aquatic Biology and Fisheries, 24(4), 1–13.
Pandiyan, P., Balaraman, D., Thirunavukkarasu, R., George, E. G. J., Subaramaniyan, K., Manikkam, S., & Sadayappan, B. (2013). Probiotics in aquaculture. Drug Invention Today, 5(1), 55–59. https://doi.org/10.1016/j.dit.2013.03.003
Parker R B. (1974). Probiotics, the other half of the antibiotic story. Animal Nutrition and Health, 29, 4–8.
Plant, K. P., & LaPatra, S. E. (2011). Advances in fish vaccine delivery. Developmental and Comparative Immunology, 35(12), 1256–1262. https://doi.org/10.1016/j.dci.2011.03.007
Poobalane, S., Thompson, K. D., Ardó, L., Verjan, N., Han, H.-J., Jeney, G., Hirono, I., Aoki, T., & Adams, A. (2010). Production and efficacy of an Aeromonas hydrophila recombinant S-layer protein vaccine for fish. Vaccine, 28(20), 3540–3547.
Pretto-Giordano, L. G., Müller, E. E., Klesius, P., & da Silva, V. G. (2010). Efficacy of an experimentally inactivated Streptococcus agalactiaevaccine in Nile tilapia (Oreochromis niloticus) reared in Brazil. Aquaculture Research, 41(10), 1539–1544. https://doi.org/10.1111/j.1365-2109.2009.02449.x
Phan, L. T., Bui, T. M., Nguyen, T. T. T., Gooley, G. J., Ingram, B. A., Nguyen, H. V., Nguyen, P. T., & De Silva, S. S. (2009). Current status of farming practices of striped catfish, Pangasianodon hypophthalmus in the Mekong Delta, Vietnam. Aquaculture, 296(3–4), 227–236. https://doi.org/10.1016/j.aquaculture.2009.08.017
Rahman, M. M., Rahman, M. A., Hossain, M. T., Siddique, M. P., Haque, M. E., Khasruzzaman, A. K. M., & Islam, M. A. (2022). Efficacy of bi-valent whole cell inactivated bacterial vaccine against Motile Aeromonas Septicemia (MAS) in cultured catfishes (Heteropneustes fossilis, Clarias batrachus and Pangasius pangasius) in Bangladesh. Saudi Journal of Biological Sciences, 29(5), 3881–3889. https://doi.org/10.1016/j.sjbs.2022.03.012
Ringø, E., Olsen, R. E., Gifstad, T., Dalmo, R. A., Amlund, H., Hemre, G. I., & Bakke, A. M. (2010). Prebiotics in aquaculture: A review. Aquaculture Nutrition, 16(2), 117–136. https://doi.org/10.1111/j.1365-2095.2009.00731.x
Romero, J., Gloria, C., & Navarrete, P. (2012). Antibiotics in Aquaculture – Use, Abuse and Alternatives. Health and Environment in Aquaculture, 159, 159–198. https://doi.org/10.5772/28157
Salonius, K., Siderakis, C., MacKinnon, A. M., & Griffiths, S. G. (2005). Use of Arthrobacter davidanieli as a live vaccine against Renibacterium salmoninarum and Piscirickettsia salmonis in salmonids. Developments in Biologicals, 121, 189–197.
Sarter, S., Kha Nguyen, H. N., Hung, L. T., Lazard, J., & Montet, D. (2007). Antibiotic resistance in Gram-negative bacteria isolated from farmed catfish. Food Control, 18(11), 1391–1396. https://doi.org/10.1016/j.foodcont.2006.10.003
Seder, R. A., & Hill, A. V. S. (2000). Vaccines against intracellular infections requiring cellular immunity. Nature, 406(6797), 793–798. https://doi.org/10.1038/35021239
Shao, Z. J. (2001). Aquaculture pharmaceuticals and biologicals: Current perspectives and future possibilities. Advanced Drug Delivery Reviews, 50(3), 229–243. https://doi.org/10.1016/S0169-409X(01)00159-4
Shoemaker, C. A., Klesius, P. H., Drennan, J. D., & Evans, J. J. (2011). Efficacy of a modified live Flavobacterium columnare vaccine in fish. Fish and Shellfish Immunology, 30(1), 304–308. https://doi.org/10.1016/j.fsi.2010.11.001
Shoemaker, C. A., Klesius, P. H., Evans, J. J., & Arias, C. R. (2009). Use of modified live vaccines in aquaculture. Journal of the World Aquaculture Society, 40(5), 573–585. https://doi.org/10.1111/j.1749-7345.2009.00279.x
Snieszko, S. F. (1970). Immunization of fishes: a review. Journal of Wildlife Diseases, 6(1), 24–30. https://doi.org/10.7589/0090-3558-6.1.24
Sommerset, I., Krossøy, B., Biering, E., & Frost, P. (2005). Vaccines for fish in aquaculture. In Expert Review of Vaccines (Vol. 4, Issue 1, pp. 89–101). Expert Rev Vaccines. https://doi.org/10.1586/14760584.4.1.89
Soto, E., Illanes, O., Revan, F., Griffin, M., & Riofrio, A. (2013). Bacterial distribution and tissue targets following experimental Edwardsiella ictaluri infection in Nile tilapia Oreochromis niloticus. Diseases of Aquatic Organisms, 104(2), 105–112. https://doi.org/10.3354/dao02593
Sơn, V. M., Thuý, V. T., & Tĩnh, N. T. N. (2013). Ảnh hưởng của probiotic lên hệ miễn dịch tự nhiên và sức đề kháng của cá tra kháng bệnh gan thận mủ gây ra bởi Edwardsiella ictaluri. Tạp Chí Nông Nghiệp & Phát Triển Nông Thôn, 14, 81–89.
Sun, Y., Liu, C. sheng, & Sun, L. (2010). Isolation and analysis of the vaccine potential of an attenuated Edwardsiella tarda strain. Vaccine, 28(38), 6344–6350. https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2010.06.101
Tien, N. T., Dung, T. T., Tuan, N. A., & Crumlish, M. (2012a). First identification of Flavobacterium columnare infection in farmed freshwater striped catfish Pangasianodon hypophthalmus. Diseases of Aquatic Organisms, 100(1), 83–88. https://doi.org/10.3354/dao02478
Tien, N. T., Dung, T. T., Tuan, N. A., & Crumlish, M. (2012b). First identification of Flavobacterium columnare infection in farmed freshwater striped catfish Pangasianodon hypophthalmus. Diseases of Aquatic Organisms, 100(1), 83–88. https://doi.org/10.3354/dao02478
Toranzo, A. E., Romalde, J. L., Magariños, B., & Barja, J. L. (2009). Present and future of aquaculture vaccines against fish bacterial diseases. Options Méditerranéennes : Série A, 86(86), 155–176.
Tu, T. D., Nguyen, T. N. N., Nguyen, Q. T., Nguyen, A. T., Shinn, A., & Crumlish, M. (2008). Common diseases of Pangasius catfish farmed in Vietnam. Global Aquaculture Advocate, 11(July 2008), 77–78.
Thi, Q. V. C., Dung, T. T., & Hiệp, Đ. P. H. (2014). Hiện trạng kháng thuốc kháng sinh trên hai loài vi khuẩn Edwardsiella ictaluri và Aeromonas hydrophila gây bệnh trên cá tra (Pangasianodon hypophthalmus) ở Đồng bằng sông Cửu Long. Tạp Chí Khoa Học Đại Học Cần Thơ, 7–14. https://ctujsvn.ctu.edu.vn/index.php/ctujsvn/article/view/1841
Thinh, N. H., Kuo, T. Y., Hung, L. T., Loc, T. H., Chen, S. C., Evensen, & Schuurman, H. J. (2009). Combined immersion and oral vaccination of Vietnamese catfish (Pangasianodon hypophthalmus) confers protection against mortality caused by Edwardsiella ictaluri. Fish and Shellfish Immunology, 27(6), 773–776. https://doi.org/10.1016/j.fsi.2009.08.012
Thúy, N. (2022). Dịch bệnh thủy sản tiếp tục được kiểm soát. https://tongcucthuysan.gov.vn/vi-vn/nuôi-trồng-thủy-sản/-phòng-chống-dịch-bệnh/doc-tin/017384/2022-05-20/dich-benh-thuy-san-tiep-tuc-duoc-kiem-soat
Triet, T. H., Tinh, B. T. T., Hau, L. V, Huong, T. V, & Binh, N. Q. (2019). Development and potential use of an Edwardsiella ictaluri wzz mutant as a live attenuated vaccine against enteric septicemia in Pangasius hypophthalmus (Tra catfish). Fish and Shellfish Immunology, 87, 87–95. https://doi.org/10.1016/j.fsi.2019.01.005
VASEP. (2021). Tổng quan ngành cá tra. https://vasep.com.vn/san-pham-xuat-khau/ca-tra/tong-quan-nganh-ca-tra
Zhang, D., Xu, D. H., & Shoemaker, C. (2016). Experimental induction of motile Aeromonas septicemia in channel catfish (Ictalurus punctatus) by waterborne challenge with virulent Aeromonas hydrophila. Aquaculture Reports, 3, 18–23. https://doi.org/10.1016/j.aqrep.2015.11.003