Hồng Minh Hoàng * , Nguyễn Văn Bé , Văn Phạm Đăng Trí Đặng Lan Linh

* Tác giả liên hệ (hmhoang69@gmail.com)

Abstract

The study analysed the current application and determining important issues constraining the development of the new-techniques of rice farming systems (NTRFs) in the Vietnamese Mekong Delta (VMD) by using the DPSIR model (Driving forces, Pressures, State, Impacts, and Response) and SWOT frameworkd. The results showed that the new techquices of rice cultivation were widely applied in the study area occupying of 70–80% farmers; however, there were still limitations on the combination of improved farming techniques. Besides the constraints such as uneven field surface and water resource change, it is found that the important issues constraints for the development of the NTRFs models including awareness of local farmers on water shortage and water-saving irrigation, and lack of investment to innovate the expansion of the new technologies of rice cultivation in the study area. The approciate solution to solve the problems is improving the knowledge of famers and innovation in local government management by inviting local young intellectuals to new-techniques agricultural production.
Keywords: Model, New-techniques rice farming systems (NTRFs), Water-saving irrigation, Vietnamese Mekong Delta

Tóm tắt

Nghiên cứu tập trung phân tích đánh giá hiện trạng áp dụng và xác định các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển các mô hình canh tác lúa áp dụng kỹ thuật mới ở đồng bằng sông Cửu Long bằng phương pháp sử dụng mô hình DPSIR (Drive forces – Động lực, Pressures– Áp lực, State – Hiện trạng, Impats – Tác động, và Response – phản hồi) kết hợp phân tích ma trận SWOT. Kết quả cho thấy tuy các mô hình canh tác lúa ứng dụng kỹ thuật mới đã được khoảng 70-80% người dân áp dụng nhưng sự kết hợp các kỹ thuật mới trong mô hình vẫn còn hạn chế. Bên cạnh những khó khăn như mặt ruộng không bằng phẳng và thiếu nước tưới, nghiên cứu đã xác định yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến việc áp dụng và nhân rộng các mô hình canh tác lúa áp dụng kỹ thuật mới ở vùng nghiên cứu là do nhận thức còn hạn chế của người dân về sự thiếu nước và tiết kiệm nước tưới, thiếu sự đầu tư đổi mới trong việc nhân rộng các mô hình ứng dụng kỹ thuật mới tại vùng nghiên cứu. Giải pháp cải thiện cho vấn đề này là nâng cao kiến thức nông dân và đổi mới trong công tác quản lý của chính quyền địa phương bằng việc sử dụng nguồn lao động trí thức trẻ tại địa phương vào sản xuất nông nghiệp.
Từ khóa: ĐBSCL, Kỹ thuật canh tác lúa cải tiến, Mô hình DPSIR, Tiết kiệm nước tưới

Article Details

Tài liệu tham khảo

Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, 2008. Nâng cao hiệu quả sử dụng nước phục vụ sản xuất nông nghiệp. Truy cập tại: http://nongnghiep.vn/. Truy cập ngày 27/08/2016.

Bộ Tài nguyên và Môi trường, 2016. Kịch bản biến đổi khí hậu và nước biển dâng cho Việt Nam. Nhà xuất bản Tài nguyên - Môi trường và Bản đồ Việt Nam: 188.

Carr, E.R., P.M. Wingard, S.C. Yorty, M.C. Thompson, N.K. Jensen, and J. Roberson., 2007. Applying DPSIR to sustainable development. Int. J. Sustain. Dev. World Ecol. 14(6): 543–555.

Chapman, A.D., S.E. Darby, H.M. Hồng, E.L. Tompkins, and T.P.D. Van., 2016. Adaptation and development trade-offs: fluvial sediment deposition and the sustainability of rice-cropping in An Giang Province, Mekong Delta. Climatic Change, 137(3-4): 593-608.

Chau, N.D.G., Z. Sebesvari, W. Amelung, and F.G. Renaud., 2015. Pesticide pollution of multiple drinking water sources in the Mekong Delta, Vietnam: evidence from two provinces. Environ. Sci. Pollut. Res. 22(12): 9042–9058.

Chi cục Quản lý tài nguyên nước, 2010. Việt Nam đứng trước nguy cơ cạn kiệt nguồn nước. Bộ Tài nguyên và Môi trường.

Đặng Phong Vũ, 2011. Liên kết “4 nhà” trong sản xuất và tiêu thụ lúa gạo ở An Giang - Thực trạng và giải pháp. Tạp chí Cộng Sản: 4. Truy cập tại: http://www.tapchicongsan.org.vn. Truy cập ngày 27/08/2016.

Hà Vũ Sơn và Dương Ngọc Thành, 2014. Các yếu tố ảnh hưởng đến ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật trong sản xuất lúa của hộ dân tại tỉnh Hậu Giang. Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ 32: 85–93.

Hồng Minh Hoàng và Văn Phạm Đăng Trí, 2015. Ảnh hưởng của điều kiện khí hậu và nước tưới thay đổi lên năng suất lúa ở phường Trà Nóc, thành phố Cần Thơ. Tạp chí Đại học Cần Thơ 39: 71–82.

Hồng Minh Hoàng, Văn Phạm Đăng Trí và Nguyễn Hiếu Trung, 2015. So sánh lượng nước và số lần tưới của các kỹ thuật tưới nước cho cây lúa: áp dụng mô hình hệ thống STELLA. Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ, Phần A Khoa học Tự nhiên, Công nghệ và Môi trường 40: 50–61.

Huỳnh Trường Huy, 2007. Phân tích tác động của khoa học kỹ thuật đến hiệu quả sản xuất lúa tại Cần Thơ và Sóc Trăng. Tạp Chí khoa học Đại học Cần Thơ 8: 47–56.

Kuo, H.F., and K.W. Tsou., 2015. Application of environmental change efficiency to the sustainability of urban development at the neighborhood level. Sustain. 7(8): 10479–10498.

Le Anh Tuan, 2015. Water Resource Variation in the Hau River Mouth. (June).

Lê Cảnh Dũng và Võ Văn Tuấn, 2014. Nhân tố ảnh hưởng việc thực hiện 1P5G trong canh tác lúa ở Đồng bằng sông Cửu Long. Tạp chí Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn 1: 27–36.

Lê Tấn Lợi, Phạm Thanh Vũ, và Lê Thị Mỹ Tiên, 2016. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả các mô hình sử dụng đất nông nghiệp tại huyện Ba Tri, tỉnh Bến Tre. Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ 43: 80–92.

Lê Thanh Tùng, 2014. Sản xuất lúa ở Đồng bằng sông Cửu Long giai đoạn 2000-2010. Viện khoa Kỹ thuật Nông nghiệp miền Nam.Available at http://iasvn.org. Truy cập ngày 09/11/2016.

Lewison, R.L., M.A. Rudd, W. Al-Hayek, C. Baldwin, M. Beger, S.N. Lieske, C. Jones, S. Satumanatpan, C. Junchompoo, and E. Hines., 2016. How the DPSIR framework can be used for structuring problems and facilitating empirical research in coastal systems. Environ. Sci. Policy 56: 110–119.

Meisner, C., D. Wheeler, N.T. Lam, and K. Xuyen., 2005. Pesticide poisoning of farm workers: implications of blood test results from VietNam. World Bank Policy Res. Work. WPS3624: 14.

Nguyễn Bảo Vệ, 2009. Thâm canh lúa 3 vụ và sự thay đổi môi trường đất ở ĐBSCL. Kỷ yếu Hội Thảo “Biện pháp nâng cao năng suất lúa Hè Thu” ở ĐBSCL.

Nguyễn Bảo Vệ, 2010. Những yếu tố ảnh hưởng đến tính bền vững của sản xuất lúa 3 vụ ở Đồng bằng sông Cửu Long. Truy cập tại: http://angiang.gov.vn. Truy cập ngày 27/08/2016.

Nguyễn Duy Cần, Võ Hồng Tú, và Nguyễn Văn Sánh, 2011. Liên kết 4 nhà trong sản xuất và tiêu thụ lúa gạo ở An Giang. Tạp chí Đại học Cần Thơ 20(a): 220–229.

Nguyen Hong Tin, Đang Kieu Nhan, và To Lan Phuong, 2014. Effectiveness of alternate wetting and drying (AWD) technique rice production adapting to saline intrusion and water shortage in the Mekong Delta, Vietnam (case study in Soc Trang province). Int. Rice Congr. 51–52.

Nguyễn Ngọc Sơn, Nguyễn Hồng Tín và Nguyễn Văn Sánh, 2013. Thâm canh lúa & áp dụng 1 phải 5 giảm (1P5G): hiện trạng, khó khăn trở ngại và biện pháp cải tiến sản xuất lúa trên cấp độ nông hộ. Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ, Phần D, Khoa học Chính trị, Kinh tế và Pháp luật 26: 66–74.

Nguyễn Thị Thu Hà, 2016. Ứng dụng mô hình phân tích tổng hợp đánh giá hiện trạng môi trường huyện Ðồng Văn, Hà Giang. Tạp chí Môi trườngAvailable at http://tapchimoitruong.vn/. Truy cập ngày 27/08/2016.

Nguyễn Trung Dũng, 2014. Sử dụng phân bón và thuốc bảo vệ thực vật trong nông nghiệp ở Việt Nam – thảo luận ở góc độ kinh tế sinh thái và bền vững. Tạp chí Khoa học Thủy lợi và Môi trường 46: 108–116.

Pham, V.T., 2011. Pesticide use and management in the Mekong Delta and their residues in surface and drinking water. Docteral thesis United Nations Univ. Bonn (October).

Phạm Thị Huyền Trang và Trương Văn Tuấn. 2016, Lũ lụt ở Đồng bằng sông Cửu Long: Nguyên nhân và giải pháp. Tạp chí khoa học Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh 3: 158–169.

Phòng Kinh tế thị xã Ngã Năm. 2015. Báo cáo tổng kết năm 2015.

Phung, D.T., D. Connell, G. Miller, S. Rutherford, and C. Chu., 2012. Pesticide regulations and farm worker safety: the need to improve pesticide regulations in Viet Nam. Bull. World Health Organ. 90(6): 468–473.

T.P. Tuong and B.A.M. Bouman., 2003. Rice Production in water scarce environment: 63–67.

Thang, T.C., 2014. Overview of Agricultural Policies in Vietnam. FFTC Agric. Policy Platf. (899): 1–23.

Tô Lan Phương, Trần Minh Hải, Nguyễn Kim Chung, và Đặng Kiều Nhân, 2012. Ảnh hưởng của phân biogro, phương pháp tưới tiết kiệm nước đến năng suất và phát thải khí nhà kính trên ruộng lúa. Tạp chí Khoa học Đại học Cần Thơ 22(a): 8–16.

Tô Lan Phương, Trần Thị Khánh Trúc, Châu Mỹ Duyên, và Nguyễn Hồng Tín, 2016. Những yếu tố ảnh hưởng đến sự chấp nhận gói kỹ thuật “1 Phải 5 Giảm” trong sản xuất lúa ở huyện Ngã Năm, tỉnh Sóc Trăng. Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ 44: 128–136.

Trần Minh Vĩnh và Phạm Vân Đình, 2014. Một số giải pháp phát triển hợp đồng liên kết sản xuất - tiêu thụ lúa gạo ở tỉnh Đồng Tháp. Tạp chí Khoa học và Phát triển 6(12): 844–852.

Trần Quốc Đạt, Nguyễn Hiếu Trung, và K. Likitdecharote., 2012. Mô phỏng xâm nhập mặn ở Đồng bằng sông Cửu Long dưới tác động của nước biển dâng và suy giảm lưu lượng từ thượng nguồn. Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ 21b: 141–150.

Trần Thu Hà và Đỗ Kim Chung, 2014. Một số vấn đề lý luận và thực tiễn để chuyển giao kỹ thuật canh tác lúa giảm phát thải khí nhà kính ở một số tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long. Tạp chí Khoa học và Phát triển 12(6): 935–945.

Tri, V.P.D., I. Popescu, A. Van-Griensven, D. Solomatine, Nguyen Hieu Trung, and A. Green., 2013. A study of the climate change impacts on fluvial flood propagation in the Vietnamese Mekong Delta. Hydrol. Earth Syst. Sci. Discuss. 9: 7227–7270.

UNDP and CBCC., 2012. Tác động của BĐKH tới sâu bệnh hại cây trồng ở Việt Nam. Những chính sách và hành động thích ứng. Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn: 100.

Van, P.D.T., I. Popescu, A. van Griensven, D.P. Solomatine, N.H. Trung, and A. Green., 2012. A study of the climate change impacts on fluvial flood propagation in the Vietnamese Mekong Delta. Hydrol. Earth Syst. Sci. 16(12): 4637–4649.

Viện Khoa học Thủy lợi miền Nam, 2013. Hiện trạng dự báo xâm nhập mặn tại các cửa sông vùng ven biển ĐBSCL và đề xuất các giải pháp đảm bảo nước ngọt phục vụ sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt. Thành phố Hồ Chí Minh: 1–18.

Võ Thị Thanh Lộc, và Huỳnh Hữu Thọ, 2015. Phương pháp chọn mẫu. p. 180. In Giáo trình phương pháp nghiên cứu khoa học và viết đề cương (Ứng dụng trong lĩnh vực kinh tế - xã hội). NXB Đại học Cần Thơ.

Vũ Anh Pháp, Huỳnh Như Điền, Nguyễn Hoàng Khải, Nguyễn Văn Vững, Lâm Huôn, Nguyễn Thành Tâm, và Nguyễn Văn Chánh, 2010. Đánh giá hiện trạng sản xuất lúa ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long trong bối cảnh dịch rầy nâu, vàng lùn và lùn xoắn lá. Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ 13: 255–264.

Ziv, G., B. E, N. S, R.-I. I, and L. S.A., 2012. Trading-off fish biodiversity, food security, and hydropower in the Mekong River Basin. PNAS 109; 15: 5609–5614.