Nguyễn Văn Công * Nguyễn Thanh Phương

* Tác giả liên hệ (nvcong@ctu.edu.vn)

Abstract

Snakehead (Channa striata) is an obligatory airbreathing fish. This species can tolerate large fluctuation of environmental parameters such as temperature, pH, and dissolved oxygen. The snakehead fish widely distributes in the Mekong Delta and can be found in variety waterbodies. This species is a prefered food of most people in the Delta. Snakehead population has dramatically declined in both population zise and individial weight. Many possibilities can contribute to this degradation, including overfishing, using un-appropriate fishing methods, habitat loss, and toxic chemicals from agricultural crops etc. Review from available scientific publications shows that insecticide diazinon is very toxic to the species, particularly the started airbreathing stage and fingerling stage. Effects of this insecticide, which have been found to this species, include cholinesterase inhibition, growth inhibition, increased surfacing behaviors and mortality occurrent. It is an urgent need to put diazinon into the list of limited used pesticides; continue to conduct more researches on others animal to find out additional evidents for banning of use insecticide diazinon in Vietnam.  
Keywords: 96h-LC50, cholinesterase, growth, surfacing

Tóm tắt

Cá lóc đồng (Channa striata) là loài hô hấp khí trời bắt buộc, chịu đựng được sự biến động lớn của các yếu tố môi trường như nhiệt độ, pH, oxy hòa tan và được tìm thấy ở nhiều loại hình thủy vực. Cá là loại thực phẩm ưa thích của đa số người dân vùng đồng bằng sông Cửu Long. Quần thể cá lóc trong tự nhiên ngày càng giảm về số lượng quần thể và kích thước cá thể. Có nhiều nguyên nhân có khả năng ảnh hưởng đến sự suy giảm cá lóc trong tự nhiên như đánh bắt không hợp lý, khai thác quá mức, suy giảm nơi cư trú, sử dụng quá mức thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) trong canh tác nông nghiệp... Qua tổng hợp kết quả từ các công trình nghiên cứu đã công bố cho thấy thuốc BVTV chứa hoạt chất diazinon rất độc đối với cá, nhất là cá ở giai đoạn bắt đầu đớp khí trời và cá cỡ giống. Những ảnh hưởng mà sử dụng diazinon trên ruộng lúa có khả năng xảy ra đối với cá lóc đã được phát hiện bao gồm: ức chế enzyeme cholinesterase, làm giảm tăng trưởng, gia tăng tập tính đớp khí và có khả năng gây chết cá con khi nó được sinh sản trên ruộng. Trước mắt, việc đưa diazinon vào danh mục thuốc hạn chế sử dụng là rất cần thiết; đồng thời tiếp tục nghiên cứu ảnh hưởng của thuốc này đến các loài thủy sinh vật khác để có đủ cơ sở cho việc đưa diazinon vào danh mục thuốc cấm sử dụng ở Việt Nam.   
Từ khóa: Cá lóc, 96 giờ - LC50, cholinesteras, sinh trưởng, đớp khí

Article Details

Tài liệu tham khảo

Ali A.B., 1999. Aspects of the reproductive biology of female snakehead (Channa striata Bloch) obtained from irrigated rice argroecosystem, Malaysia. Hydrobiologia 411:71-79.

Amilhat E., Lorenzen K., 2005. Habitat use, migration pattern and population dynamics of chevron snakehead Channa striata in a rainfed rice farming landscape. J Fish Biol 67:23-34.

Aprea C., Colosio C., Mammone T., Minoia C., Maroni M., 2002. Biological monitoring of pesticide exposure: a review of analytical methods, J Chromatogr 769B: 191- 219.

Arunachalam S., Palanichamy S., 1982. Sublethal effects of carbaryl on surfacing behaviour and food utilization in the air-breathing fish, Macropodus cupanus. Physiology and Behavior. 1982; 29: 23-27.

Berg H., 2001. Pesticide use in rice and rice-fish farm in the Mekong Delta, Viet Nam, Crop Protection 20: 897 - 905.

Chong A.S.C, Khoo K.H., Ali A.B., 1997. Comparative acute toxicity of alphacypermethrin, a persistent pyrethroid against juvenile of five fish species. Malaysian Applied Biology 26 (2). 1997. 63-67.

Chuiko G.M, Podgornaya V.A, Zhelnin Y.Y., 2003. Acetylcholinesterase and butyrylcholinesterase activities in brain and plasma of freshwater teleosts: cross-species and cross-family differences. Comp Biochem Physiol 135B:55-61.

Cong N.V., 2006. Acetylcholinesterase activity as a biomarker of pesticide exposure and effects on fish species of the Lower Mekong Delta, Ph.D Thesis, Deparment of Biology and University of Aarhus (Denmark), pp 139.

Cong N.V., Phuong N.T., Bayley M., 2008. Brain cholinesterase response in the snakehead fish (Channa striata) after field exposure to diazinon, Ecotoxicol. Environ. Saf., doi: 10.1016/j.ecoenv.2008.04.005, pp 1 – 5.

Cong N.V., Phuong N.T., Bayley M., 2006. Sensitivity of brain cholinesterase activity to diazinon (BASUDIN 50EC) and fenobucarb (BASSA 50EC) insecticides in the air-breathing fish Channa striata (Bloch, 1793). Environmental Toxicology and Chememistry 25:1418-1425.

Dung N.H., Thien T.C., Hong V.H., Loc N.T., Minh D.V., Thau T.D., Nguyen H.T.L., Phong N.T., Son T.T., 1999. Impact of agro-chemical use on productivity and health in Vietnam, Economy and environment program in South East Asia (EEPSA) Research Report series. 1 - 65.

Fulton M.H, Key P.B., 2001. Annual review: Acetylcholinesterase inhibition in estuarine fish and invertebrates as an indicator of organophosphorus insecticide exposure and effects. Environ Toxicol Chem 20(1):37-45.

Heong K.L., Escalada M.M., Huan N.H., Mai V.,1998. Use of communication media in changing rice farmers’ pest management in the Mekong Delta, Vietnam. Crop Protection 17: 413-425.

Koesoemadinata S., Djajadiredja R., 1976. Some Aspects on the Regulation of Agric’1 use of Pesticides in Indonesia, with Reference to their Effects on Inland Fisheries, IFRI Contribution (No.3), pp 14.

Lê Huy Bá và Lâm Minh Triết, 2005. Sinh thái môi trường ứng dụng, NXB Khoa Học và Kỷ Thuật, trang 263-306.

Lee P.G., Ng P.K.L., 1994. The systemayics and ecology of snakeheads (Pisces: Channidae) in Peninsular Malaysia and Singapore. Hydrobiologia 285: 59-74.

Nguyễn Văn Công, Dương Thị Kiều Ngân, Nguyễn Thanh Phương, 2008. Nhạy cảm của cá lóc (Channa striata) mới nở với thuốc trừ sâu chứa hoạt chất diazinon. Tạp Chí Nghiên Cứu Khoa Học Trường Đại Học Cần Thơ - Chuyên ngành Thủy Sản, số 1, trang 154 - 162.

Nguyễn Văn Công, Nguyễn Xuân Lộc, Lư Thị Hồng Ly và Nguyễn Thanh Phương, 2006a. Ảnh hưởng của Basudin 50EC lên hoạt tính enzyme Cholinesterase và tăng trọng của cá Lóc (Channa Striata)”, Tạp Chí Nghiên Cứu Khoa Học Trường Đại Học Cần Thơ, trang 13 - 23.

Nguyễn Văn Công, Trần Sỹ Nam, Phạm Ngọc Thanh Hùng và Nguyễn Thanh Phương, 2006b. Ảnh hưởng nhiệt độ và oxy hòa tan lên độc tính Basudin 50EC ở Cá Lóc (Channa Striata, Bloch 1793)”, Tạp Chí Nghiên Cứu Khoa Học Trường Đại Học Cần Thơ, trang 1 - 12.

Ngô Tố Linh, 2008. Nghiên cứu ảnh hưởng của thuốc trừ sâu diazinon lên enzyme cholinesterase ở cá rô đồng (Anabas tesstudineus). Luận văn tốt nghiệp Cao học chuyên ngành Khoa học môi trường. Mã số 110510. Đại học Cần thơ.

Phạm Minh Đầy, 2008. Tình hình sử dụng hóa chất bảo vệ thực vật vụ lúa đông xuân quanh khu bảo vệ nghiêm ngặt cảnh quan rừng tràm Trà Sư, An Giang. Luận văn tốt nghiệp Đại học chuyên ngành Khoa học môi trường. Đại học Cần thơ.

Phạm Minh Trí, 2004. Điều tra hiện trạng sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trong canh tác nông nghiệp ở huyện Cái Bè và Gò Công – tỉnh Tiền Giang. Luận văn tốt nghiệp Đại học chuyên ngành Khoa học môi trường. Đại học Cần thơ.

Phạm Quốc Hội. 2004. Điều tra hiện trạng sử dụng thuốc bảo vệ thực vật trong canh tác nông nghiệp ở huyện Tam Bình và Bình Minh – tỉnh Vĩnh Long. Luận văn tốt nghiệp Đại học chuyên ngành Khoa học môi trường. Đại học Cần thơ.

Phạm Quốc Nguyên, 2003. Ảnh hưởng của thuốc Bassa & Basudin đến cá lóc (Ophiocephalus Striatus). Luận văn tốt nghiệp Đại học chuyên ngành Khoa học môi trường. Đại học Cần thơ.

Stenersen J,. 2004. Chemical pesticides: Mode of action and toxicology. CRC Press, Boca Raton.

Trương Thủ Khoa và Trần Thị Thanh Hương, 1993. Định danh các loài cá nước ngọt Đồng Bằng Sông Cửu Long, Việt Nam, Khoa Thủy Sản, Trường Đại Học Cần Thơ.

Vivekanandan E., 1997. Ontogenetic development of surfacing behaviour in the obligatory air-breathing fish Channa (=Ophiocephalus) striatus. Physiology and Behavior 18: 559-562.

Wootton J.R., 1998. Ecology of Teleost Fishes, 2nd ed. Kluwer, Dordrecht.